Fakty i mity o zawodzie detektywa cz. II

Prywatny detektyw – rzeczywistość

W ostatnich latach, zawód detektywa jest coraz bardziej popularny. Wiele,  szczególnie młodych osób marzy o pracy w roli detektywa.  Wiąże się to poniekąd  z popularyzacją działania agencji detektywistycznych, głównie dzięki serialom detektywistycznym emitowanym przez telewizję.  Zawód detektywa stał się profesją powszechnie znaną i wzbudził spore zainteresowanie widzów. Jednak należy podkreślić, że pokazywane w serialach sytuacje, a w szczególności metody działania detektywów w znaczący sposób odbiegają od rzeczywistości, która jest bardziej prozaiczna.  Jaka jest rzeczywistość?  Czy detektywem może zostać każdy? I czy zawód ten jest tak fascynujący i ciekawy,  jak ten prezentowany przez media?

Kandydat na prywatnego detektywa

Zgodnie z ustawą o usługach detektywistycznych kandydat na detektywa musi:

• mieć ukończone 21 lat,
• posiadać obywatelstwo polskie lub obywatelstwo innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub przysługuje mu na podstawie umów międzynarodowych  lub przepisów prawa UE, prawo do zatrudnienia lub wykonywania działalności gospodarczej na terenie RP,
• posiada wykształcenie minimum średnie,
• posiada pełną zdolność do czynności prawnych,
• jest zdolny  fizycznie i psychicznie do wykonywania zawodu detektywa (uzyskał odpowiednie zaświadczenia od lekarza),
• nie był karany, dotyczy to również spraw z zakresu kodeksu karnego skarbowego za przestępstwa skarbowe (posiada zaświadczenie o niekaralności),
• posiada nienaganną opinię wydaną przez komendanta powiatowego (miejskiego) policji właściwego ze względu na miejsce jego zamieszkania,
• jeśli kandydat pracował w służbach mundurowych lub urzędzie administracji publicznej i został zwolniony dyscyplinarnie, nie może starać się o licencję szybciej niż po 5 latach.

Wymagania dla detektywa

Przedstawione powyżej wymagania nie są wygórowane, tak więc detektywem może zostać większość z nas nawet bez żadnego doświadczenia w zakresie zdobywania i przetwarzania informacji, wystarczy obecnie ukończyć kurs i wystąpić do Komendanta Wojewódzkiego Policji o wydanie licencji. Jednak przyszły detektyw musi się liczyć z pewnymi wyzwaniami podczas realizacji zleconych zadań. Przede wszystkim gdzie i w jaki sposób znaleźć potrzebne informacje, jak następnie te informacje wykorzystać, czy  informacje zostały uzyskane zgodnie z obowiązującym stanem prawnym. Zatem przyszły detektyw powinien:

• posiadać niezbędną wiedzę z zakresu prawa, kryminalistyki, psychologii,
• odznaczać się wysoką inteligencją,
• umieć kojarzyć fakty i być spostrzegawczym,
• posiadać umiejętność logicznego myślenia i dedukcji,
• być przygotowanym na wystąpienie różnego rodzaju sytuacji stresowych,
• posiadać umiejętności gry aktorskiej i występowania w kontaktach z ludźmi w różnych rolach,
• posiadać łatwość w nawiązywaniu kontaktów i prowadzenia rozmów z ludźmi w celu wydobycia interesujących detektywa informacji,
• posiadać odpowiednie przygotowanie psychofizyczne,
• być cierpliwym i dociekliwym.

Etyka prywatnego detektywa

Detektyw w trakcie realizacji zleceń detektywistycznych obowiązany jest przestrzegać przepisów prawa oraz zasad etyki zawodowej. Uchwalona  2001 roku ustawa o usługach detektywistycznych określa zasady wykonywania działalności w zakresie usług detektywistycznych, wskazuje prawa i obowiązki detektywa oraz wprowadza pewne zakazy i ograniczenia dotyczące metod pracy. Ograniczenia te dotyczą stosowania  środków i metod pracy zastrzeżonych na mocy ustawy dla organów ścigania. Detektyw nie może stosować podsłuchów, monitoringu w miejscach prywatnych /dom, mieszkanie/, kontrolować korespondencji czy stosować prowokacji. Nie jest tak jak w filmach, że detektyw wchodzi do mieszkania lub biura i montuje podsłuch lub ukryte kamery. Takie działanie jest przestępstwem i nie może stanowić dowodu w ewentualnej sprawie sądowej, a detektyw poniesie odpowiedzialność karną i straci licencję. Oczywiście są pewne sposoby, aby działanie takie było zgodne z prawem, ale to już jest „kuchnia” każdego dobrego detektywa.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 tej ustawy usługami detektywistycznymi są czynności polegające na uzyskiwaniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji o osobach, przedmiotach i zdarzeniach, realizowane na podstawie umowy zawartej ze zleceniodawcą, w formach i zakresach niezastrzeżonych dla organów i instytucji państwowych na mocy odrębnych przepisów, a w szczególności:

• w sprawach wynikających ze stosunków prawnych dotyczących osób fizycznych,
• w sprawach wynikających z stosunków gospodarczych dotyczących:
• wykonywania zobowiązań majątkowych, zdolności płatniczych lub wiarygodności w tych stosunkach,
• bezprawnego wykorzystywania nazw handlowych lub znaków towarowych, nieuczciwej konkurencji lub ujawnienia wiadomości stanowiących tajemnicę handlową,
• sprawdzanie wiarygodności informacji dotyczących szkód zgłaszanych zakładom ubezpieczeniowym,
• poszukiwanie osób zaginionych lub ukrywających się,
• poszukiwanie mienia,
• zbieranie informacji w sprawie, w której toczy się postępowanie karne, postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe albo inne, jeżeli w toku postępowania można zastosować przepisy prawa karnego.

Czym zajmuje się prywatny detektyw?

Katalog wymienionych czynności nie ma charakteru zamkniętego.  Biura detektywistyczne w Warszawie czy w innych miastach zajmują się zarówno sprawami z dziedziny prawa prywatnego jak też sprawami szeroko rozumianego biznesu na zlecenie podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Około 60 %  zleceń dotyczy spraw rodzinnych, w znacznej mierze spraw rozwodowych. Częstym zleceniem w pracy detektywa jest  wywiad środowiskowy. Polega na zbieraniu informacji o konkretnej osobie, opinii na jej temat, ustaleniu adresu czy miejsca pracy, czy też źródeł dochodu. Dosyć modne w ostatnim czasie stało się pozyskiwanie informacji za pośrednictwem detektywa o opiekunkach, które zajmują się dziećmi bogatych przedsiębiorców. Czasami taka weryfikacja przynosi zaskakujące rezultaty, zdarzają się nianie notorycznie znęcające się nad dziećmi, którymi miały się opiekować. W dużych miastach istnieje  zapotrzebowanie na usługi dla biznesu. Są to sprawy dotyczące wewnętrznego funkcjonowania firmy a także po prostu sprawdzenie kontrahentów przed podpisaniem umowy lub przed podjęciem współpracy.  Zapotrzebowanie na tego typu usługi spowodowane jest wzrastającą świadomością społeczną. Coraz większa liczba przedsiębiorców woli zapłacić za wywiad gospodarczy, niż ponieść konsekwencje finansowe w przyszłości podejmując współpracę  z nieznanym, niesprawdzonym kontrahentem. Mimo iż przemiany społeczne wpływają na wzrost zainteresowania usługami detektywistycznymi ilość zleceń nadal jest niewielka. Głównym czynnikiem powstrzymującym klientów jest wysoka cena. Biura detektywistyczne  nie mają stałego, sztywnego cennika, gdyż ceny ustala się zazwyczaj indywidualnie w drodze negocjacji. Koszt dnia pracy detektywa w dużych miastach wynosi około 1200–1500 zł netto.